Afty – stany zapalne w jamie ustnej, bolesne

Afty – czym są?

Afty są przypadłością dotyczącą jamy ustnej, którą spotyka się stosunkowo często. Charakteryzuje się występowaniem zmian o charakterze otwartych owrzodzeń i nadżerek w obrębie błon śluzowych jamy ustnej. Lokalizują się przede wszystkim na wewnętrznej stronie policzków, warg, a także języka. W przypadku rozległych zmian, schorzeniu temu może towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych.

Skąd się biorą afty?

Dokładny mechanizm powstawania aft nie został jeszcze w pełni poznany. Wyodrębniono jednakże pewne czynniki, które przyczyniają się do pojawiania się aft.  W zależności od wielkości i rodzaju aft różnią się one między sobą.

Małe afty są zazwyczaj zmianami przewlekłymi, charakteryzującymi się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji. Dużo częściej spotyka się je u osób dorosłych. Jedną z podstawowych przyczyn ich wystąpienia jest niewłaściwe dbanie o higienę jamy ustnej.  W tym pojęciu mieści się nie tylko nieregularne mycie zębów, ale także spożywanie pokarmów brudnymi sztućcami, jedzenie niemytych owoców i warzyw.

Ponadto, co może być zaskoczeniem, również nieprawidłowe nawyki takie jak na przykład gryzienie długopisów czy obgryzanie paznokci jest zaniedbywaniem higieny jamy ustnej. Dodatkowo mogą one powodować mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, co też przyczynia się do powstawania aft. Tego typu uszkodzenia mogą również powstawać jako podrażnienie będące wynikiem leczenia stomatologicznego, albo jako wynik nieprawidłowego doboru protezy zębowej.

Oprócz tego, niektóre schorzenia ogólnoustrojowe mogą predysponować do powstawania aft. Należą do nich na przykład choroby autoimmunologiczne, alergie, nadwrażliwości pokarmowe, choroby zębów i przyzębia takie jak zapalenie miazgi zębowej, próchnica zębów czy chociażby kamień nazębny. Do powstawania aft może również predysponować przyjmowanie niektórych leków. Istotnym czynnikiem są również predyspozycje genetyczne. Mają on znaczenie do tego stopnia, iż szacuje się, że w przypadku aftozy nawrotowej u rodziców, prawdopodobieństwo jej wystąpienia u dzieci sięga nawet 90%.

Afty – inne postaci

Osobnym rodzajem aft to afty duże, różniące się od swoich małych odpowiedników. Do ich powstawania oczywiście również może przyczynić sie brak należytego dbania o zachowanie prawidłowej higieny jamy ustnej, a także jako rezultat stosowania past do zębów zawierających dodecylosiarczan sodu. Jednakże ten rodzaj aft związany jest przede wszystkim z współistnieniem różnych schorzeń.

Należą do nich schorzenia przebiegające z niedoborami witaminowymi (np. witaminy B12) czy też mineralnymi. Również zaburzenia odpornościowe (na przykład w przebiegu zakażenia wirusem HIV) predysponują do powstawania aft, podobnie jak zaburzenia hormonalne. Nie bez znaczenia pozostają również czynniki dietetyczne, w tym spożywanie takich potraw jak orzechy, twarde sery, czy też żywność bogata w konserwanty.

Specyficzną odmianą aft są tak zwane afty opryszczkopodobne. Ich przebieg jest bardzo podobny do opryszczkowego zapalenia jamy ustnej. Charakteryzuje się cyklicznym pojawianiem się nawet do kilkuset wykwitów jednocześnie. Odstępy między wysiewami wynoszą zazwyczaj kilka tygodni.

Jak się objawiają afty?

Podstawowym objawem aft są nadżerki i owrzodzenia w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Ich dno pokryte jest zazwyczaj białym nalotem, a otacza je rumień wynikający ze stanu zapalnego występującego na obrzeżach. Charakteryzują się one dużą bolesnością. Mogą osiągać różne rozmiary. Zazwyczaj nie przekraczają 5mm, ale mogą osiągać wymiary nawet do 2cm. W przypadku aft małych klasyczne są nadżerki lub owrzodzenia o niewielkich rozmiarach i okrągłym kształcie.

Po około 2 dniach ich dno pokrywa się specyficznym białym nalotem. Zazwyczaj ulegają wygojeniu maksymalnie w ciągu dwóch tygodni. Często towarzyszy im bolesne powiększenie regionalnych węzłów chłonnych. Z kolei afty duże przebiegają przede wszystkim z tworzeniem się owrzodzeń, które są głębsze od nadżerek. Czas ich gojenia jest dłuższy, bo oscyluje wokół trzech tygodni, ale może trwać nawet do miesiąca. Ponadto, w przeciwieństwie do nadżerek, owrzodzenia często pozostawiają blizny w obrębie błon śluzowych jamy ustnej.

Jak je leczyć i im zapobiegać?

Sposób leczenia aft jest w bardzo dużej mierze uzależniony od przyczyny ich wystąpienia. Podstawą jest tutaj przede wszystkim profilaktyka, w którą wpisuje się prawidłowa dbałość o zachowanie higieny jamy ustnej czy też stosowanie odpowiedniej diety, uwzględniającą unikanie pokarmów wywierających działanie aftogenne, a zarazem odpowiednie zadbanie o niedoprowadzenia do niedoborów witaminy B12, kwasu foliowego i minerałów. Kolejnym aspektem jest leczenie przyczynowe schorzeń leżących u podstawy powstałych aft.

W łagodzeniu objawów i wspomaganiu gojenia się aft kluczowe jest leczenie miejscowe. Stosuje się preparaty zawierające środki przeciwzapalne, przeciwbólowe, a także antyseptyczne. Istotne jest też zadbanie o to, by wybrany preparat zapewniał izolację pomiędzy nadżerką czy owrzodzeniem a środowiskiem zewnętrznym. Najlepsze w tym celu są preparaty zawierające kwas hialuronowy. Preparaty takie może zastosować dentysta.